Photo by Scott Graham on Unsplash
Belirli süreli iş sözleşmesinde yer alan belirli sürenin dolmasından önce taraflardan birisinin herhangi bir nedene dayanarak sözleşmeyi tek taraflı sona erdirmesidir. Bu feshin hangi şartlarda ve nasıl yapıldığına bağlı olarak bazı hukuki sonuçlar ortaya çıkar.
Belirli süreli iş sözleşmesini feshedecek olan işçi veya işveren fesih ihbar sürelerine uymak zorunda değildir. Yani herhangi bir ön bildirim yapmaksızın bu sözleşme istenildiği taktirde sona erdirilir. Tabii ki sözleşmenin haksız olarak sona erdirilmesi halinde fesheden için bazı tazminat sorumluluğu doğar. Ancak belirli süreli iş sözleşmesinde fesih ihbar süresi olmamasının bir istisnası vardır. Buna göre; Türk Borçlar Kanunu madde 430 hükmü uyarınca sözleşme süresi 10 yılın üzerindeyse 10 yıl geçtikten sonra 6 ay önceden fesih ihbar bildiriminde bulunarak süreli fesih yapabilir. Bu açıklamaları biraz daha derinleştirmek gerekirse;
- Haklı nedenle fesih; Belirli süreli iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedilmesi mümkündür. İşçinin haklı nedenle feshi İş K. m.24’de, işverenin haklı nedenle feshi ise m.25’de yer almaktadır. TBK m.437 hükmü uyarınca haklı fesih sebepleri, taraflardan birinin sözleşmeye uymamasından doğmuşsa o taraf, sebep olduğu zararı tamamen gidermekle yükümlü olur. Diğer hallerde ise haklı nedenle feshin sonuçları hakim tarafından somut olayın özelliklerine göre belirlenir.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde kıdem tazminatı; Belirli süreli çalışma ve belirsiz süreli çalışma yapıları gereği kıdem tazminatı bakımından farklı sonuçlar doğurur ancak aynı hükümlere tabidirler. İster bildirimsiz fesih ister haklı nedenle fesih veya diğer sona erme halleri olsun, belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde diğer şartları sağlamışsa işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Tek istisna işverenin belirli süreli iş sözleşmesini İş K. m.25/2’de yer alan ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılıktan ötürü haklı nedenle feshetmesi ve işçinin haksız olarak iş sözleşmesini sona erdirmesi – istifa etmesi halleridir. İşveren bu feshinde haklı ise işçi kıdem tazminatı alamaz. Onun haricinde her halde kıdem tazminatı söz konusu olur.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde ihbar tazminatı; Belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar tazminatı söz konusu değildir. İstisnai durum olan 10 yılın üzerinde çalışmalarda 6 aylık fesih ihbar süresi de bir yükümlülük değil haktır. Yani belirli süreli çalışan işçi 10 yılın üzerinde bir çalışan olsa ve bu işçinin sözleşmesi 10 yıldan sonra ister işçi ister işveren tarafından feshedilse tarafların hiçbirine ihbar tazminatı sorumluluğu doğmaz.
- Sözleşmenin işverence feshinin sonuçları; İşverenin belirli süreli iş sözleşmesini süresinden önce haksız olarak feshetmesi halinde işçiye bakiye bedel denilen tazminat kalemini ödemesi gerekir. Bu nedenle, sözleşme süresinin bitmesine kalan kısımda işçi çalışsaydı elde edeceği ücreti işveren işçiye ödemek zorundadır. Bu ücret geniş anlamda bir hesaplama ile yapılır. Yani işçiye parasal olarak sağlanan bütün değerler miktarın hesaplamasına katılır ve gelecekte elde edeceği zam miktarı vs. eklenir. Diğer taraftan bazı kalemler ise işçinin bu bakiye bedelinden çıkarılır.
- Haksız işten çıkarma tazminatı; İşveren belirli süreli iş sözleşmesini süresinden önce haksız olarak feshettiği zaman işçiye yukarıda belirtilen tazminat haricinde bir tazminat daha öder. TBK m.438/3’te yer alan hükme göre hakim bu tazminatın miktarını belirler ve bu miktarın üst sınırı ise işçinin 6 aylık ücreti kadar olur.
- Sözleşmenin işçi tarafından feshinin sonuçları; İşçi de belirli süreli iş sözleşmesini süresinden önce haksız olarak fesheder veya işe haksız olarak hiç başlamazsa işverene tazminat ödemek durumunda kalır. Burada işçinin aylık ücretinin 1/4’ü kadar bir tazminat ödemek zorunda kalınır. Ayrıca işveren sırf işçinin bu davranışından ötürü zarara uğramışsa işçiden bunun tazminini de talep edebilir. Eğer işveren zarara uğramamışsa veya uğradığı zarar işçinin aylık ücretinin 1/4’den az ise hakim tazminat miktarını indirme imkanına sahiptir. İşverenin bu tazminat hakkını talep edebilmesi için 30 günlük hak düşürücü süresi vardır. Aksi halde tazminat isteyemez.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde işsizlik maaşı; İster belirli ister belirsiz süreli çalışan işçi olsun, işsizlik maaşı yani işsizlik ödeneğinden yararlanma hakkına sahiptir. Ancak bunun için yasal düzenlemelerde yer alan şartların sağlanmış olması gerekir.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde cezai şart; Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinden önce feshedilmesi halinde cezai şart ödeneceği konusunda sözleşmeye hüküm konulabilir. Bu hüküm geçerli olur. İşveren sözleşmeyi feshederse işçiye, işçi sözleşmeyi feshederse işverene cezai şart öder. Ancak işçi veya işveren belirli süreli iş sözleşmesini yukarıda bahsettiğimiz çerçevede haklı nedenle feshetmiş ise cezai şart ödemesi söz konusu olmaz. Diğer taraftan belirli süreli iş sözleşmesinde yer alan cezai şart miktarı fahiş miktarda ise bu hüküm geçersiz olur. Hakimden bunun uyarlanması talep edilebilir veya açılmış olan davada hakim kendiliğinden indirebilir.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde işe iade davası; Belirli süreli iş sözleşmesi işe iade hükümlerinden yararlanılamayan bir sözleşme türüdür. Yani işçi işten çıkarıldığı zaman belirli süreli çalışansa işe iade davası açamaz. Belirli süreli iş sözleşmesinin ciddi şartlara bağlanmasının nedeni de budur. İşçiye belirsiz süreli iş sözleşmesi kadar güvence vermez.
- Belirli süreli iş sözleşmesi genel olarak şu hallerde sona erer; İşçinin ölmesi halinde sona erer. Ancak işveren ölmüşse mirasçılar işverenin hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Sözleşmede yer alan belirli süre sona ermişse ve ayrıca ikale yolu ile de sona erebilir.