Designed by Freepik
İhtiyari Arabuluculuk, tarafların uzlaşması ve uyuşmazlığın giderilmesi hususlarında önemli role sahip olup arabulucu adı verilen ve uzmanlık eğitimi almış, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ihtiyarî olarak yürütülen bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabulucu, aralarında hukuki bir uyuşmazlık bulunan tarafları bir araya getiren, tarafların birbirlerini anlamaları sağlamak adına birbirlerinin görüşlerini, iddialarını, kabullerini, tekliflerini ve sair iradelerini iletmek üzere taraflar arasındaki iletişimi sağlayan kişidir.
Zorunlu arabuluculuktan farklı olarak tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan her türlü özel hukuk uyuşmazlıkları hakkında arabuluculuk yoluna başvurabilir.
Arabuluculuğa ne zaman gidebilirim? Herhangi bir dava açılmadan veya dava açıldıktan sonra yargılamanın herhangi bir aşamasında taraflar arabulucuya başvurabilir. Dava açıldıktan sonra tarafların birlikte arabulucuya başvuracaklarını beyan etmeleri hâlinde yargılama, mahkemece üç ayı geçmemek üzere ertelenir. Bu süre, tarafların birlikte başvurusu üzerine üç aya kadar uzatılabilir.
Arabuluculuğa başvurmanın faydaları;
- Arabuluculuk, ekonomik ve hukuken etkili bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Mahkemeler nezdinde görülen yargılamalarda mahkeme harçları, karşı taraf vekalet ücreti ve yargılama giderleri dahil ancak bunlarla da sınırlı olmaksızın doğabilecek ve birden çok gider kalemi mevcuttur. Buna kıyasen, arabuluculuk ile çözümlenen uyuşmazlıklarda sadece arabulucu ücreti ve maktu harç doğmaktadır.
- Mahkeme sürecinde uyuşmazlıkları konu alan davalar yoğunluktan dolayı uzun bir süre devam etmektedir. Arabuluculuğa başvurulması halinde ise birkaç hafta içinde tatmin edici bir sonuca ulaşmak mümkündür.
- Uyuşmazlıkların çözümü konusunda mahkemelere başvurulduğu takdirde, yargılama sürecinde katı kuralları olan belirli bir usul izlenmektedir. Arabuluculuk ise Devlet müdahalesi olmaksızın gerçekleşen ve esnek biçimde müzakerelerin yürütüldüğü kendi iradenizin esas alındığı bir süreçtir.
- Arabuluculuk, dava sürecine kıyasen uyuşmazlığın tarafları arasındaki ilişkilerin yıpranmadan sürdürülmesine olanak sağlayan bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
- Arabuluculuk faaliyeti esnasında temin edilen bilgi ve belgeler kanunen gizli belge hükmündedir. Üçüncü kişiler tarafından talep edilmesi halinde dahi ifşa edilemez.
- Arabuluculuk faaliyeti esnasında ileri sürülen iddia, görüş, kabul, beyan ve teklifler, bir dava esnasında delil olarak ileri sürülemez. Buna karşın, arabuluculuk faaliyeti neticesinde anlaşmaya varılınca bütün taraflarca imzalanan arabuluculuk anlaşma belgesi ilam hükmünde belgedir.
- Uyuşmazlıkların süratli ve ekonomik bir şekilde sonlandırılması da bütün tarafların menfaatine bir durum yaratmaktadır.
Arabuluculuğun hukuki etkisi; Arabulucunun ve taraflarının imza edeceği ve icra edilebilirlik şerhine sahip arabuluculuk anlaşma belgesi, ilam niteliğinde belge sayılır.
Gizlilik ilkesi ve delil; Arabulucu, arabuluculuk faaliyeti çerçevesinde edindiği bilgi ve belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür. Aksi kararlaştırılmadıkça, uyuşmazlığın tarafları da bu konudaki gizliliğe uymak zorundadırlar. Uyuşmazlıkla ilgili bir dava açılması durumunda uyuşmazlığın tarafları veya herhangi bir üçüncü kişi;
- Arabuluculuğa ilişkin herhangi bir daveti,
- Arabuluculuk sürecinde ileri sürülen teklif, yapılan iddia veya vakıaların kabulünü
- Arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan herhangi bir belgeyi mahkemede delil olarak ileri süremez. Bu beyan ve belgelerin açıklanması, mahkeme, hakem veya herhangi bir idari makam tarafından da istenemez.
Özellikle, işçi, işveren ve bu kişilerin vekillerince dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri işçinin iş sözleşmesi devam ederken ihtiyari arabuluculuk sürecine gidilmesi sureti ile kıdem ve ihbar tazminatı ile fazla mesai ve yıllık izin gibi iş sözleşmesinin sona ermesine bağlı tazminat ve alacaklarının ödenmesine ilişkin düzenlenen arabuluculuk anlaşmalarının Yargıtay hükmü ile iptal edileceğidir. Bu tip arabuluculuk anlaşmalarının iptalinin önüne geçilmesi adına işverenlerin, işçinin SGK çıkışını yapmadan ihtiyari arabuluculuk sürecini başlatmaması ve iş akdinin feshine bağlı alacaklara yönelik anlaşma yapmamaları önerilmektedir.
Ayrıca arabulucular kesinlikle bağımsız ve tarafsız kişiler arasından seçilmelidir. Özellikle toplu işten çıkarmalar durumunda, sıklıkla karşılaşılan konulardan biri de şirket vekillerinin arabuluculuk sürecini yürütmesi olup bu durum ise Yargıtay tarafından arabuluculuk anlaşmasının geçersizliği ile sonuçlanmaktadır.
Kaynakça:
- 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
- Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği
- Yargıtay 9.HD kararları
“Hukuki konularda hak kaybına uğramamak için avukatınızdan destek almanızı tavsiye ederiz.”