Image by yanalya on Freepik
İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce veya dava sırasında arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarında mahkemeye başvurmadan önce veya mahkemeye başvurduktan sonra uzman kişi aracılığı ile yaşanan uyuşmazlığı kendi aralarında çözmeleridir. İhtiyari arabuluculukta önemli olan husus, arabuluculuğa başvurma zorunluluğunun olmadan tarafların kendi iradeleri ile arabulucuya başvurmuş olmalarıdır.
İhtiyari arabuluculuk, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getirerek, çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştirmekle birlikte, tarafların çözüm üretememesi hâlinde çözüm önerisi getirmeye çalışan uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir hukukçu üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyari olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Kişilerin iradesinin esas alınmadığı ve kamu düzenini ilgilendiren uyuşmazlıklarda ya da sözleşmeye dayanmayan konularda ihtiyari arabuluculuğa başvurabilmek mümkün değildir. Dolayısıyla ihtiyari arabuluculuğa başvuru yapılırken söz konusu uyuşmazlığın dava şartı olan zorunlu arabuluculuğun kapsamına girip girmediği değerlendirilmelidir.
Özellikle, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri işlemlerin kamu düzenini ilgilendirmeyen işlemler olması önem taşımaktadır. Bu sebeple, taraflar harici kişilerin haklarını doğrudan etkilemeyen ya da zarar vermeyen işlemlerden olması da önemlidir. Örneğin; Maddi ve manevi tazminat talepleri, Boşanma sebebiyle mal paylaşımı, Sigorta alacakları, İşçilik alacakları, Ortaklığın giderilmesi, Ticari alacaklar, Tüketici hukukundan kaynaklı işler, Kira uyuşmazlıkları, Kat mülkiyetinden kaynaklı uyuşmazlıklar, Sözleşme uyuşmazlıkları gibi konularda ihtiyari arabuluculuğa başvurabilmek mümkündür.
Taraflar, arabuluculuk bürolarına başvurarak arabulucu atanmasını talep etmek ya da arabuluculuk siciline kayıtlı bir arabulucu üzerinde anlaşmak suretiyle arabulucu belirleyebilirler.
