Designed by Freepik
Yasal Mirasçılar, Sağ Kalan Eş, m.499: Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre mirasbırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur:
-
-
- Mirasbırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri,
- Mirasbırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı,
- Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü, bunlar da yoksa mirasın tamamı eşe kalır.
-
Sağ Kalan Eş Kavramı: Yasal mirasçılığın temeli esas itibariyle kan hısımlığına dayanır. Sağ kalan eşin mirasçılığı ise, ölüm anında mirasbırakan ile aralarında bulunan evlilik ilişkisine bağlıdır. Sağ kalan eşin varlığı, mirasbırakanın diğer yasal mirasçılarının tespit edilmesinde ve yasal miras paylarının belirlenmesinde etkin bir rol oynar. Sağ kalan eş, eşlerden birisinin ölümü, hakkında ölüm karinesinin uygulanması veya gaiplik kararı verilmesi dolayısıyla evlilik ilişkisinin sona ermesi halinde, hayatta kalan tarafı belirtir.
Sağ Kalan Eşin Yasal Mirasçılık Koşulları:
- Mirasbırakanın öldüğü tarihte eş sağ olmalı,
- Mirasbırakanın öldüğü tarihte kural olarak geçerli ve devam eden bir evlilik bulunmalı; resmi evlendirme memuru önünde yapılmayan, yokluk yaptırımına tâbi evlenmeler, sağ kalan eş sıfatıyla yasal miras hakkı kazandırmaz. Ülkemizde kayda değer bir uygulama alanına sahip olan imam nikâhı ile evlenmeler de ayrıca bir resmi nikâh bulunmadıkça, imam nikâhlı eşe yasal mirasçılık sağlamaz.
- Eşin mirasçılık sıfatını sona erdiren hallerden biri söz konusu olmamalıdır. Sağ kalan eşin, mirasbırakanın mirasından feragat etmesi, mirası reddetmesi, mirastan yoksun kalması ve mirasçılıktan çıkarılması, yasal mirasçılığını sona erdiren nedenlerdir. Mirasçılığa engel teşkil etmeleri sebebiyle, anılan hallerden birisi sağ kalan eş bakımından mevcut bulunmuyor olmalıdır ki, onun mirasçılığından söz edilebilsin.
Eşin uyguladığı fiziksel şiddetin, aile hukukundan doğan yükümlülüklerin önemli ölçüde ihlali sayılarak, mirasçılıktan çıkarma sebebi teşkil edeceği (Y1HD)
Kadının kocasını, devamlı şekilde “utanmaz adam” demek suretiyle tahkir etmesinin ve kocanın önceki evliliğinden olma çocuklarına kocayı hedef tutan ağır hakaretlerde bulunmasının, kocanın onur ve itibarını büyük ölçüde kıracağına, kadının bununla da yetinmeyerek kendi akrabaları ile bir olup kendi evinde kocasını dövmüş ve onu sokağa atmış olmasının kadınının kanuni ve ahlaki yükümlülüklerine aykırı olduğu gerekçesiyle mirasçılıktan çıkarmanın mümkün olabileceğine (Y2HD)
Boşanmanın Sağ Kalan Eşin Yasal Mirasçılığına Etkisi: Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte eşlerin birbirlerine yasal mirasçılığı söz konusu olmayacağı gibi, daha önce kendileri lehine yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflardan doğan haklarını da aksi tasarruftan anlaşılmadıkça kaybederler. Ancak, eğer eşler aynı zamanda birbirlerinin kan hısımı ise, boşanma kararının kesinleşmesi kan hısımlığına dayanan yasal mirasçılığı etkilemez.
Eşler arasındaki boşanma davası devam ederken, taraflardan birisinin ölümü üzerine, ölen eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması hâlinde de boşanan eşler bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler.
Yabancı mahkemede verilmiş olan boşanma kararının, sağ kalan eşin mirasçılığını engellemesi için, anılan boşanma kararının tanınması şarttır. Aksi halde eşler, yabancı mahkemede verilen boşanma kararına rağmen, birbirlerine sağ kalan eş sıfatıyla mirasçı olmaya devam ederler468. Eşler arasındaki evlilik birliği,tanıma kararının verildiği tarihte değil, yabancı mahkemede verilen boşanma kararının kesinleştiği tarihte sona ermiş kabul edilir. Tanıma davası devam ederken eşlerden birisinin ölmesi durumunda ise m.181/f.2 hükmünün koşulları yerine gelmişse, mirasbırakanın mirasçıları davaya devam ederek sağ kalan eşin mirasçılığını önleyebilir.
Diğer mirasçıların hukuki yararları bulunduğu gerekçesiyle, yabancı mahkeme tarafından verilen boşanma kararının tanınmasına yönelik olarak açılmış olan tanıma davasına, mirasbırakanın ölümünden sonra mirasçılarının devam edebileceğine (Y2HD)
Evlenmenin butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmez. Ancak, mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler. Dava sonucunda evlenme sırasında iyiniyetli olmadığı anlaşılan sağ kalan eş, yasal mirasçı olamayacağı gibi, daha önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakları da kaybeder. (m.159)
Butlan nedeniyle evlenmenin iptali kararından önce, ölüm nedeniyle evlilik sona ermiş olmakla, sağ kalan eş iyiniyetli olup olmadığına bakılmaksızın mirasçı olur. (YHGK)
Muvazaalı Evliliğin Sağ Kalan Eşin Yasal Mirasçılığına Etkisi: Eşlerin, sürekli bir birliktelik kurarak evliliğin kendilerine yüklemiş olduğu sorumlulukları üstlenmeksizin, yalnızca başka bir amacı gerçekleştirmeye yönelik olarak evlenmeleri durumunda muvazaalı evlilik söz konusu olur. Bu tür evliliklerin en çok karşılaşılan örneği, yabancı uyruklu bir kişinin, vatandaşlığını almak istediği ülkenin uyruğunda bulunan birisiyle evlenmesidir. Bu halde, aslında evlilik birliği kurmak istemeyen eşler, sadece vatandaşlığın kazanılması için görünürde bir evlilik yapmış olurlar. Muvazaalı evliliklerin iptal edilebilmesine olanak tanıyan bir hüküm TMK’da düzenlenmemiştir. Dolayısıyla, anılan hükümde yer almayan bu tür evlilikleri iptal etmek mümkün değildir. Bu itibarla, eşler arasındaki evlilik muvazaalı olsa bile, mirasbırakanın öldüğü tarihte evlilik birliği devam ediyorsa, sağ kalan eş yasal mirasçı olabilecektir.
Davacı A… ile davalı T…’ın taraflar arasında yapılan anlaşma gereğince, A…’yi kaçıran ve bu nedenle cezaevinde olan T…’ın ceza almasını engellemek amacıyla evlendikleri; tarafların hiçbir araya gelmediği anlaşılmaktadır. Tarafların evlenmelerine rağmen bir araya gelmemesi Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen evlenmenin iptali şartları arasında düzenlenmediği halde, davanın kabulü ile evliliğin iptaline karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup (Y2HD)
Gaiplik Kararının Sağ Kalan Eşin Yasal Mirasçılığına Etkisi: Gaiplik kararı, ölüm gibi kişiliği sona erdiren sebeplerden birisidir. Bu nedenle gaiplik kararı, mirasın açılması sonucunu doğurur. (m. 35/f.1) Bununla birlikte alınan gaiplik kararı geçmişe etkili olup; miras, gaibin ölüm tehlikesi içinde ortadan kaybolduğu ya da kendisinden son haberin alındığı tarihte açılmış sayılır. (m. 35/f.2) Örneğin, gaipten son haber alınan tarihten sonra ve fakat gaiplik kararı alınmadan önce ölmüş bulunan gaibin eşi de, sağ kalan eş sıfatıyla mirasçı olabilecektir. Ayrıca m.32 kapsamında yasal ve atanmış mirasçılar başta olmak üzere, sağ kalan eş de gaiplik kararı için mahkemeye başvurabilecek kimselerdendir
Gaiplik kararı, ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğurur. (Y3HD)
Sağ Kalan Eşin Yasal Miras Payı: 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı TMK m.499, birlikte mirasçı olduğu zümreye göre değişen bir oranla, sağ kalan eşin yasal miras payını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla 1 Ocak 2002 tarihinden sonra gerçekleşen miras intikalleri açısından, sağ kalan eşin yasal miras payının tespitinde, anılan m.499 hükmü belirleyici olacaktır.
Sağ Kalan Eşin Mirasçılık Belgesi: Yasal mirasçılara mirasçılık belgesi verilmesi m.598/f.1 hükmünde yer alan “başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir” şeklindeki düzenlemeyle yasal dayanağa kavuşturulmuştur. Bu itibarla, yasal mirasçılardan olan sağ kalan eşin de mirasçılık belgesi almak üzere Türkiye’deki herhangi bir sulh hukuk mahkemesine ya da notere başvurması mümkündür. Sağ kalan eşe verilen mirasçılık belgesinde, mirasbırakanın bilinen tüm mirasçıları, her bir mirasçının miras payları ve “aksi sabit oluncaya kadar” ibaresi (mirasçılık belgesinin, aksi ispat edilebilen bir karine teşkil ettiği kabul edildiğinden, iptali her zaman mümkün olması nedeniyle) belirtilmiş olmalıdır.
Muris, 26.2.2002 tarihli el yazılı vasiyetnamesi ile yasal mirasçısı olan eşi (İ)’yi mirasçı atamıştır… Davacı (İ), hem yasal mirasçı hem de atanmış mirasçıdır. Hem yasal mirasçı hem de atanmış mirasçı olan kişinin açtığı davada, iki sıfatına göre mirasçılık belgesi verilir. (Y2HD)
Kaynakça:
- 4721 Sayılı TMK
- SEROZAN, Rona, ENGİN, Baki İlkay, Miras Hukuku, 2021, 2. Baskı
- YÜCE, Melek Bilgin, Miras Hukuku Pratik Çalışmaları, 2020
- Yargıtay Kararları
“Hukuki konularda hak kaybına uğramamak için avukatınızdan destek almanızı tavsiye ederiz.”
Bu makale, makalenin yazım tarihi itibarıyla yürürlükte olan mevzuat dikkate alınarak Av. Arb. Erol Aslan tarafından hazırlanmıştır. Her olaydaki maddi vakalar ve özellikleri ile bunların uygulama ve sonuçları farklı olacağından, bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlı olarak hazırlanmış olup, bir hukuki görüş veya öneri teşkil etmez ve bu şekilde yorumlanamaz.