Image by DC Studio on Freepik
Anlaşmalı Boşanma Davası
Anlaşmalı boşanma, evlilik birliğinin tarafların ortak iradesiyle ve belirli şartlar altında hâkim tarafından sona erdirilmesidir. Bu tür boşanmada, taraflar, evliliklerinin sona ermesi konusunda anlaşmaya varırlar ve bu anlaşmayı genellikle bir protokol hâlinde mahkemeye sunarlar. Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için, evliliğin en az bir yıl sürmüş olması ve tarafların boşanma, nafaka, velayet gibi konularda uzlaşmış olmaları gereklidir. Mahkeme, tarafların hazırladığı protokolü uygun bulursa, kısa sürede hatta tek duruşma ile boşanma kararını verir. Anlaşmalı boşanma, çekişmeli boşanmaya kıyasla daha hızlı ve daha az stresli bir süreçtir.
Anlaşmalı Boşanma ile Çekişmeli Boşanma Arasındaki Temel Farklar
- Tarafların Uzlaşma Durumu; Anlaşmalı boşanmada taraflar, boşanma, boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu konusunda uzlaşmışlardır. Bu mali sonuçlar arasında nafaka, velayet ve tazminat gibi konular yer alır. Mahkemeye sunulan protokol, tarafların ortak iradesini yansıtmaktadır. Çekişmeli boşanmada ise taraflar boşanma ve/veya boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu konusunda anlaşamamışlardır. Bu durumda, mahkeme, deliller ve tanıklar üzerinden bir değerlendirme yaparak karar verir.
- Süreç ve Zaman; Anlaşmalı boşanmada süreç genellikle hızlıdır. Taraflar anlaşmış olduklarından, mahkeme kısa sürede karar verir. Mahkemenin, protokolü uygun bulması hâlinde boşanma tek celsede sonuçlanabilir. Çekişmeli boşanmada ise süreç daha uzun ve karmaşıktır. Delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi ve tarafların beyanlarının alınması zaman alır. Dava birden fazla celse sürebilir ve yıllarca devam edebilir.
- Mahkeme Kararının İçeriği; Anlaşmalı boşanmada mahkeme, tarafların sunduğu protokolü inceleyerek tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde bulundurur ve gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişiklikler taraflarca da kabul edildiği takdirde, mahkeme boşanmaya hükmeder. Çekişmeli boşanmada ise mahkeme, tarafların ileri sürdüğü iddialar ve sunduğu deliller doğrultusunda kararını verir. Velayet, tazminat, nafaka gibi konularda tarafların taleplerine ve delillere göre hüküm kurar.
- Psikolojik ve Duygusal Yıpranma; Anlaşmalı boşanmada tarafların karşılıklı anlaşması nedeniyle süreç daha az stresli ve yıpratıcıdır. Anlaşma sağlandığı için taraflar arasındaki gerilim minimum seviyede kalır. Çekişmeli boşanmada ise taraflar arasında süregelen bir çatışma söz konusu olduğu için süreç oldukça stresli ve yıpratıcı olabilir. Mahkeme sürecinde taraflar arasındaki gerginlik artabilir.
- Maliyet; Anlaşmalı boşanmada süreç kısa ve nispeten basit olduğundan, genellikle daha düşük maliyetlidir. Avukat ve dava masrafları daha az olur. Çekişmeli boşanmada ise sürecin uzun sürmesi ve davanın karmaşıklığı nedeniyle maliyetler daha yüksektir. Uzun süren dava süreçleri, avukat ve mahkeme masraflarını artırır. Çekişmeli boşanma davalarında, avukatlık ücreti ve mahkeme masrafları, genellikle anlaşmalı boşanma davalarındaki avukatlık ücreti ve mahkeme masraflarının iki katından daha fazla olabilmektedir. Bu durum, çekişmeli boşanma davalarının daha uzun sürmesi ve daha karmaşık bir süreç gerektirmesinden kaynaklanmaktadır.
- Evlilik Süresi Şartı; Anlaşmalı boşanmada anlaşmalı boşanma için evliliğin en az bir yıl sürmüş olması gereklidir. Bu şart sağlanmadan anlaşmalı boşanma mümkün değildir. Çekişmeli boşanmada ise çekişmeli boşanma davalarında evliliğin süresi önemli değildir. Evliliğin herhangi bir aşamasında dava açılabilir.
Anlaşmalı Boşanmanın Koşulları
Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için bazı yasal şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartlar, TMK m.166/3 fıkrasında düzenlenmiştir. Anlaşmalı boşanma için öncelikle, evliliğin en az bir yıl sürmüş olması ve eşlerin boşanmaya karar vermiş olmaları gereklidir. Bu nedenle, eşlerden biri tarafından açılacak boşanma davası, diğer eş tarafından da kabul edilmelidir. Ayrıca, hâkimin duruşmada tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile varsa çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilen düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Bu şartların tümü yerine getirilmeden anlaşmalı boşanma mümkün olmaz.
- Evlilik Süresi: Anlaşmalı boşanma davası açılabilmesi için tarafların en az bir yıl evli olması gerekmektedir. Evlilik süresi bir yıldan az ise, anlaşmalı boşanma davası açılması mümkün değildir. Bir yıldan az süren evliliklerde, çekişmeli boşanma davası ile boşanmak mümkündür.
- Eşlerin Boşanma Konusunda Anlaşmaları: Eşlerin öncelikle boşanma konusunda anlaşmaları gerekmektedir. Eşler, boşanma konusunda tam bir mutabakata varmış olmalıdır. Yani her iki taraf da boşanmayı kabul etmelidir. Başka bir deyişle, eşlerden biri tarafından açılacak boşanma davasının diğer eş tarafından da kabul edilmesi şarttır. Eşlerden birinin boşanmayı kabul etmemesi durumunda, dava çekişmeli boşanma davasına dönüşecektir.
- Eşlerin, Boşanmanın Mali Sonuçları ile Çocukların Durumu Hususunda Anlaşmaları: Eşler, yalnızca boşanma konusunda değil, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda da anlaşmış olmalıdır. Sadece boşanma konusunda anlaşmak, anlaşmalı boşanma için yeterli değildir. Boşanmanın mali sonuçları ve varsa çocukların durumu üzerinde de mutlaka uzlaşma sağlanmış olmalıdır. Aksi takdirde, dava çekişmeli boşanma davasına dönüşecektir.
Çocukların durumu ile kastedilen ise, velayet hakkının kime ait olacağı, velayet hakkına sahip olmayan eşin çocukla kuracağı kişisel ilişki ve iştirak nafakası hakkındaki anlaşmadır. Anlaşmalı boşanma davasında, eşler, varsa müşterek çocuklarının velayet haklarının hangi eşe ait olacağı, velayet hakkına sahip olmayan eşin çocukla kuracağı kişisel ilişki ve ödenecek iştirak nafakası konusunda mutlaka anlaşmış olmalıdır. Aksi takdirde, anlaşmalı boşanma mümkün olmaz.
Anlaşmalı Boşanma Süreci
- Boşanma Protokolü Hazırlanması: Eşlerin, boşanmayla birlikte boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu konusunda anlaşmış olmaları zorunludur. Anlaşmanın yazılı bir protokole bağlanıp mahkemeye sunulması, anlaşmalı boşanma sürecini kolaylaştırmaktadır. Veya eşlerin boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu konusundaki anlaşmayı mahkemede sözlü olarak beyan edip, bu beyanlarını duruşma tutanağına geçirtmeleri ve tutanağı imzalamaları da mümkündür.
- Tarafların Mahkemeye Katılımı: Anlaşmalı boşanma davasında tarafların mahkemeye bizzat katılmaları gerekir. Tarafların mahkeme huzurunda boşanma iradelerini beyan etmeleri ve hazırlanan protokolünü onayladıklarını ifade etmeleri gerekir. Bu beyanlar, tarafların serbest iradeleriyle yapıldığının mahkeme tarafından tespit edilmesi açısından önemlidir. Hâkimin, tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma davasında, tarafların avukatları bulunsa bile duruşmaya bizzat katılmaları zorunludur. Ancak, anlaşmalı boşanma davasının avukat aracılığıyla açılmasında da herhangi bir engel yoktur.
- Mahkemenin Protokolü Onaylaması; Anlaşmalı boşanma davasında hâkimin, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu konusunda taraflarca kabul edilen düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Mahkeme, taraflar arasında düzenlenen protokolü inceleyecek ve uygun bulduğu takdirde onaylayacaktır. Mahkeme, protokolde hukuka veya çocukların menfaatlerine aykırı bir durum tespit ederse, bu konuda gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişiklikler taraflarca da kabul edilirse, mahkeme boşanmaya hükmeder. Aksi takdirde, anlaşmalı boşanma mümkün olmaz.
Anlaşmalı Boşanma Davası Çekişmeli Boşanma Davasına Döner mi? Anlaşmalı boşanma davasının, açıldıktan sonra çekişmeli boşanma davasına dönüşmesi mümkün ve sıkça karşılaşılan bir durumdur. Taraflar, anlaşmalı boşanma kararı kesinleşene kadar bu karardan vazgeçme hakkına sahiptir. Bu hakkı engelleyen herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu durumda, dava reddedilmemeli, davaya çekişmeli boşanma davası olarak bakılmalıdır.
Avukat zorunluluğu var mı? Diğer birçok dava türünde olduğu gibi, anlaşmalı boşanma davası da avukatsız olarak açılabilir ve avukat yardımı olmaksızın yürütülebilir. Ancak, her davada olduğu gibi anlaşmalı boşanma sürecinin bir avukat aracılığıyla yürütülmesi, taraflar için kuşkusuz önemli avantajlar sağlayabilir. Avukatsız anlaşmalı boşanma davası durumunda, tarafların var olan avantajlardan mahrum kalma ve süreci hatalarla yürütme riski oldukça yüksektir.