Designed by Freepik
SGK’nın 2013/11 Sayılı Genelgesi 6. Bl. m.1: “İşverenlerin sigortalı işten ayrılış bildirgesinde on günlük süreden sonra yaptıkları işten ayrılış nedenine yönelik düzeltme talepleri ise sigortalı işten ayrılış bildirgesine ait bilgilerin sigortalıların işten ayrıldığı tarihten itibaren onbirinci gün İŞKUR tarafından Kurumumuz bilgisayar sistemine erişim sağlanarak alındığından bu süre dışında Kurumumuzca yapılan düzeltmeler İŞKUR tarafından kabul edilmediğinden işverenlerin ya da sigortalıların düzeltme nedenlerine ilişkin kanıtlayıcı belgelerle İŞKUR müdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir.”
İşten Çıkış Kodu: İşveren ile işçi arasındaki iş sözleşmesi, taraflar tarafından sona erdirilebilir. İşveren tarafından düzenlenen işten ayrılış bildirgesinde işten çıkış kodu da yer almaktadır. İşten çıkış kodu, sigortalının iş sözleşmesine son verilmesine yönelik gerekçenin, SGK’na bildirilmesidir. Bildirgenin açıklamalar bölümünde yer alan işten ayrılış ve eksik gün nedenlerine ilişkin kodları belirlemeye ve bu kodlarda değişiklik yapmaya SGK’nun yetkili olduğu düzenlenmiştir. İşveren, sigortalının iş sözleşmesinin fesih nedenini gösteren, işten çıkış kodlarından birini seçmek sureti ile işten ayrılış bildirgesi ile bildirmelidir. Sigortalılığın başlangıcı kadar sona ermesi de işveren açısından, SGK’na bildirimi yapılması gereken bir yükümlülüktür. İş sözleşmesi sona eren sigortalı hakkında işten ayrılmasını takip eden 10 günlük süre içerisinde işveren tarafından işten ayrılış bildirgesi düzenlenmelidir.
İşten çıkış kodları, kurulmuş olan iş ilişkisinin sonlandırılması halinde iş akdinin ne şekilde ve nasıl sonlandırıldığına dair SGK’na bildirilen işten çıkış sebebini tanımlar. Kodların karşılığında işçinin işten neden ayrıldığı, buna bağlı olarak da hangi tazminat ve alacaklara hak kazandığı ya da işsizlik maaşına hak kazanıp kazanmayacağı hususu tespit edilmektedir. İş çıkış kodu; işsizlik maaşı, işe iade davası ve feshe bağlı işçilik alacakları bakımından önem arz eder. Zira, işçi hatalı bildirilen iş çıkış kodu nedeniyle; feshe bağlı işçilik alacaklarını alamayacağı gibi işsizlik maaşından da faydalanamayabilir. Ancak iş çıkış kodu mahkemede dava açılarak düzeltilebilir. Dava yolu ile yanlış kod ile iş çıkışının verildiğini ispat eden işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır. Feshe bağlı olmayan işçilik alacaklarının ise çıkış koduna bağlı olmaksızın ödenmesi gerekir.
İşten Çıkış Kodunun Önemi: İşten ayrılış bildirgesi, somut bir olayda feshi gerçekleştiren tarafın ortaya konulması açısından önemlidir. Burada belirtilen çıkış kodu, iş yargılamasında önem taşır. İşten ayrılış bildirgesinin, dava dosyasında bulunması gerekir ve uyuşmazlık durumunda mahkemeler anılan bildirgenin, Kurumdan temin edilmesine karar vermektedir. İşten ayrılış bildirgesi ile gösterilen işten çıkış kodunun, iş sözleşmesinin fesih nedenini teyit etmesi gerekir. Göstermiş olduğu işten çıkış kodu ile bağdaşmayan bir fesih nedeni ileri sürmesi, işverenin aleyhine bir durum teşkil eder. Dolayısıyla, işten çıkış kodunun, işverenin savunması ve belgeleri ile çelişmemesi gerekir.
İşveren, yargılama aşamasında, öncesinde göstermiş olduğu işten çıkış kodu ile çelişkili beyanlarda bulunduğunda, bildirgede gösterilen kod bağlamında, feshin işveren tarafından gerçekleştirildiği kabul edilir. Ayrıca, tanık beyanları ile de uyumlu olması gerekir. İşçinin işten ayrılış kodu; işten ayrılış bildirgesinde farklı, aylık prim ve hizmet belgesinde ya da hizmet dökümünde farklı ise aksi somut bilgi ve belgelerle ispatlanana kadar İŞKUR tarafından işten ayrılış bildirgesinde belirtilen çıkış kodu (fesih nedeni) esas alınmaktadır.
İşten Çıkış Kodu Nasıl Öğrenilir? Taraflar arasındaki sözleşme sona erdiğinde işverenin sözleşmenin feshediliş nedenini SGK’ya bildirme yükümlülüğü vardır. İşçi, işten hangi çıkış koduyla ayrıldığını e-devlet üzerinden statüsüne uyan (4A, 4B, 4C) sigortalılık hizmet döküm sayfasından yapacağı sorgulama veya SGK’na müracaat ederek öğrenebilir.
Hatalı Çıkış Kodu Sonradan Nasıl Düzeltilir? İşveren tarafınca bildirimi yapılan işten çıkış kodunun, işveren tarafından işçi çıkış tarihinden sonraki 10 gün içerisinde düzeltilme imkanı mevcuttur. İşten çıkış kodu hatalı veya gerçeğe aykırı bir şekilde SGK’ya bildirildiyse işçi işverenden düzeltilmesini talep edebilir. SGK’ya verilen işten çıkış bildirgesinde hatalı veya gerçeğe aykırı işten çıkış kodu varsa, işten çıkış tarihinden itibaren 10 gün geçmediyse işveren e-bildirge sistemi üzerinden gerekli değişiklikleri yapabilir. Ancak; işçinin, işten çıkışının üzerinden 10 gün geçti ise işveren çıkış kodlarını değiştiremez. 10 günü aşan ve mahkeme kararı olmadan yapılmak istenen değişikliklerde, işveren “hatalı işten çıkış kodu bildiriminden” dolayı idari para cezasına da maruz kalabilir.
Türkiye İş Kurumuna Başvurulması: İşveren tarafından işten ayrılış bildirgesi ile ilgili olarak on günlük süreden sonra yapılacak düzeltme taleplerinin, İŞKUR’a yöneltilmesi gerekir. İşçinin, SGK’na tek başına başvurması mümkün değil iken İŞKUR’a başvurması ise mümkündür. İşçi ya da işveren tarafından yapılan başvurularda, düzeltme nedenlerine ilişkin belgeler (SGK 2013‐11 sayılı Genelge) sunulmalıdır. Sigortalı tarafından İŞKUR’a yapılacak başvurularda istenen belgeler:
- Fesih tarihinden önce düzenlenmiş olması şartı ile iş sözleşmesinin, işveren tarafından 4447 sayılı Kanunun 51. maddesi kapsamında feshedildiğini, feshin ihbar önellerine uygun yapıldığını gösterir yazı, işverenin işçiye fesih bildirimini yaparak ihbar süresini başlattığı yazı, ihbar öneli süresinde iş arama izni verildiğine ilişkin yazı, ihbar tazminatının peşin ödendiğine dair banka dekontu, makbuzu, ücret bordrosu vs.
- İşten çıkış nedeni askerlik olmakla birlikte, işveren tarafından SGK’na askerlik dışında başka herhangi bir fesih nedenine ait işten çıkış kodu bildirilmişse, varsa işveren tarafından ilgiliye yapılan askerlik gerekçesiyle yazılı fesih bildirimi, işçi tarafından işverene verilen askerlik gerekçesiyle iş sözleşmesinin sona ermesini istediğine dair dilekçe, askerlik nedeniyle feshe bağlı kıdem tazminatının ödendiğini gösteren bordro veya banka dekontu gibi belgeler,
- İş sözleşmesinin işçi tarafından 4857 sayılı Kanunun m.24’de yer alan haklı nedenlerle feshedildiğini gösterir noter ihtarnamesi
İşten Çıkış Kodlarından Dolayı Doğabilecek Uyuşmazlıklar: İşten çıkış kodunun yanlış bildirilmesi nedeniyle en fazla karşılaşılan kayıplar arasında işsizlik maaşı gelmektedir. Hatalı olarak bildirilen işten çıkış kodu nedeniyle işsizlik maaşı alamayanlar yukarıda da belirtildiği gibi öncelikle işverene müracaat edip hatalı bildirilen işten çıkış kodunun düzeltilmesini talep etmelidir. Bu şekilde herhangi bir şekilde sonuç alınamaması halinde arabuluculuğa müracaat etmeli yine sonuç alınamaması halinde işverenin bildirmiş olduğu çıkış kodunun düzeltilmesi için dava açılması gerekmektedir. İşten çıkış kodlarından doğabilecek uyuşmazlıklarda işçi ile işveren arasında işçilik alacakları, işe iade davası açılabilir.
İşçi, işten ayrıldıktan sonraki 10 günlük süre içerisinde işten çıkış kodunu işveren tarafından sistem üzerinden düzeltme beyanı ile değiştirilebilir. 10 günlük süre geçtikten sonra ise kuruma başvuru yapılması gerekmektedir. İşten çıkışı gösteren kodun işveren tarafından hatalı ya da yanlış bildirilmesi durumunda işçi, yasal sürecin sonunda haklılığının ispat edilmesi halinde genelgede açıklandığı üzere ilgili belgelerle birlikte İŞKUR’a müracaat ederek kodun değiştirilmesini sağlayabilir. İşçi, bunların yanında tespit davası niteliğinde olan “işten çıkış kodunun değiştirilmesi” davası yoluna da başvurabilir.
İşten çıkış kodunun değiştirilmesine ilişkin dava açılıp açılamayacağı hususunda Yargıtay 9. ve 21. Hukuk Daireleri arasında zaman zaman hukuki yarar yokluğu konusunda birbiriyle çelişen kararlar olsa da en son güncel kararlar ışığında işten çıkış kodunun düzeltilmesi amacıyla dava açılmasında hukuki yarar bulunduğu ve işten çıkış kodunun düzeltilmesi davası açılabilmesi için yalnızca işten çıkış kodunun hatalı olması yeterli görülüp Mahkemelerce işçinin mağduriyetine ilişkin belge, delil vs. sunmasına gerek olmadığı fikrinde mutabık kaldığı görülmektedir.
“Açıklanan dosya içeriği ve tespit davasına ilişkin düzenlemeler ve özellikle Sosyal Güvenlik Merkezinin davacı tarafa cevabı dikkate alındığında; davacının işten çıkış kodunun değiştirilmesi talebinde güncel hukuki yararı bulunmaktadır. Davacı, tazminatlarının ödenmesi nedeniyle eda davası açmadıklarını belirtmiş olup başka bir eda davasına da gerek kalmadan tespit hükmü ile işsizlik ödeneği talebinde bulunabilecektir. Bu durumda, Bölge Adliye Mahkemesince istinafa konu kararın esasına girilerek istinaf sebeplerinin incelenmesi gerekirken usul yönünden yapılan denetimle ve dava tarihi itibariyle mağduriyetin varlığına yönelik delil sunulmayıp somut bir vakıaya dayanılmadığı şeklindeki hatalı değerlendirme ile davanın hukuki yarar yokluğundan reddine karar verilmesi isabetsizdir.” (Y9HD)
İşten Çıkış Kodu Değiştirme Davası: İşten çıkış kodunun değiştirilmesi davası bir tespit davası niteliğindedir. Bir şekilde yanlış SGK işten çıkış kodları ile işten ayrılan işçinin sonradan iş bulması zorlaşacak, ayrıca işsizlik maaşı alması da imkansızlaşacaktır. Bu yüzden işçinin işten ayrılma sürecinde bu duruma özen göstermesi gerekmektedir. Dava;
- Arabuluculuk: İşten çıkış kodunun düzeltilmesi amacı ile açılacak davalarda arabulucuya başvurulması gerekmemekle birlikte, işçi ile işveren arasında işçilik alacakları ya da işe iade talebi ile arabulucuya başvurulduğunda, taraflarca arabuluculuk aşamasında anlaşılmış olabilir. Bu durumda işten ayrılış bildirgesinde gösterilen işten çıkış kodunun, bir önemi kalmamaktadır. İşçi, anlaşma tutanağı gereğince kıdem, ihbar ya da sair haklarına hak kazanabilir. Anlaşma tutanağı, işsizlik ödeneği açısından da belirleyicidir. 6325 sayılı HUAK yürürlüğe girmesi sonrasında arabuluculuk tutanaklarında fesih, işsizlik ödeneği alma koşulları kapsamında gösterildiğinde, ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanıldığının, işveren tarafından haklı nedenle fesih yapılmadığının belirtildiği durumlarda, iş sözleşmesinin, işçinin istek ve iradesi dışında sona erdiği kabul edilerek fesih nedeni, İŞKUR tarafından güncellenmek sureti ile işçi, işsizlik ödeneğinden yararlandırılmaktadır. Taraflar, anlaşma tutanağında, bu düzenleme uyarınca işten çıkış koduna yönelik beyanlara da yer verebilir. İŞKUR, uygulamada işçinin anlaşma tutanağı sunması durumunda, bu tutanağı teyit eden ve feshe yönelik tüm belgeleri işverenden talep etmektedir.
- Dava Yolu ile: Çıkış kodunun hatalı olarak SGK’ya bildirildiğini iddia eden işçinin önünde iki yol bulunmaktadır. Böyle bir durumda işçi ya işçilik alacaklarının tespiti niteliğinde eda davası açacak ya da işten ayrılış kodunun düzeltilmesine yönelik bir tespit davası açacaktır.
– Sosyal Güvenlik Kurumuna Dava Açılması: İşten çıkış kodunun düzeltilmesi davası, işveren ile işçi arasında işten ayrılış bildirgesi ile bildirilen çıkış kodunun düzeltilmesine yönelik olup, işverene karşı açılması gerekir ve bu davada SGK’na husumet yönetilmesi mümkün değildir.
– Türkiye İş Kurumuna Dava Açılması: İşveren tarafından işten çıkış kodu doğru gösterilmekle beraber, İŞKUR tarafından işçiye işsizlik ödeneği verilmemiş olabilir. Bu durumda işsizlik ödeneğinin, işverenden talep edilmesi mümkün değildir. Husumet, İŞKUR’a yöneltilmelidir. Zira işsizlik ödeneğinin koşullarının bulunması durumunda, işsizlik ödeneğinin borçlusu, İŞKUR olmaktadır. İŞKUR’a açılan dava, işten ayrılış bildirgesinde gösterilen işten çıkış kodunun düzeltilmesine yönelik bir dava olmayıp, yasal koşulların sağlanmasına rağmen, reddine karar verilen “işsizlik ödeneğinin ödenmesine” yönelik bir davadır. İŞKUR aleyhine açılan davanın, sigortalı tarafından kazanılması durumunda, mahkeme kararının kesinleşmesi aranmaksızın, işsizlik sigortasından ödeme yapılır.
– İşverene Dava Açılması: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, işverene karşı ayrılış kodunun düzeltilmesi amacı ile dava açılmasında hukuki yarar bulunduğuna karar vermiştir. İşten çıkış kodunun düzeltilmesi davası açılabilmesi için işten çıkış kodunun hatalı olması yeterli olup, bu durumda işçinin mağduriyetine yönelik bir delil sunması, somut bir olaya dayanması gerekmez.
Güncel Yargıtay kararları da gözetildiğinde işçi işten çıkış kodunun değiştirilmesi için tespit davası açabileceği gibi işçilik alacaklarına ilişkin açtığı davanın sonucuna göre de Mahkeme ilamı ile ilgili kuruma başvurarak işten çıkış kodunu değiştirebilecektir.
İşe İade Davası: İşçi ile işveren arasında iş ilişkisinin sona ermesi halinde işçi, işverene karşı işe iade davası ikame edebilir. İşe iade davalarında verilen kararlar işverenin işten ayrılış kodunu düzeltmesi için zorlayıcı bir etkiye sahip değildir. Bir başka deyişle, mahkeme kararları işverene doğrudan böyle bir yükümlülük yüklememektedir. Aynı şekilde kıdem ve ihbar tazminatı alacağına ilişkin görülen davada çıkacak sonuç işverene ayrılış kodunun düzeltilmesi yükümlülüğünü vermemektedir. Bu nedenle, işe iade davasını kazanan ya da işçilik alacakları davasında kıdem ve/veya ihbar tazminatına hak kazanan işçinin işten ayrılış kodunun düzeltilmesine yönelik talebindeki menfaati devam edecektir. İşten ayrılış kodunun düzeltilmesine ilişkin davada mahkemece verilecek tespit hükmü işverenin iradesi yerine geçer.
İşe iade kodu, işçi ile işveren arasındaki uyuşmazlığın işverence yanlış ve hatalı bir şekilde tayin edilerek yanlış bildirildiyse açılacak olan işe iade davası neticesinde de yapılan yanlışlık düzeltilebilir. Ancak işçinin haklı nedenle işi kendisinin feshettiği veya geçerli nedenle feshettiği hallerde işe iade davası ikame etmesi hukuka ve usule aykırı olacaktır. Bununla birlikte, işverenin işçinin bilgi ve rızası olmadan haksız bir şekilde ve işçinin sicilini etkileyecek şekilde yapılan işten çıkışlarda işçi, o işe devam etmek istiyor ise açılacak olan işe iade davası ile işten çıkış kodu düzeltilebilir.
İşe iade davasında yasal süresi içerisinde arabuluculuğa başvurulduğunun ortaya konulması açısından, işten ayrılış bildirgesinin verildiği tarih önemlidir. Bazı durumlarda ise işten ayrılış bildirgesinin verildiği saat dahi belirleyici olduğundan, işten ayrılış bildirgesinin verildiği tarihin, gün ve saat olarak araştırılması gerekebilir.
Kaynakça:
- 4857 sayılı İş Kanunu
- Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2013/11 Sayılı Genelgesi
- Türkiye İş Kurumu İşsizlik Sigortası Daire Başkanlığı Pasif İşgücü Hizmetleri 2020/1 sayılı Genelge (İŞKUR 2020‐1 sayılı Genelge)
- MÜLAYİM, Baki Oğuz, İşten Çıkış Kodunun Önemi ve Düzeltilmesi, Sakarya Ü. HF Dergisi, 2023, C.11 S.2, s.972-1000
- CAMKURT, Mehmet Zülfi, SGK İşten Çıkış Kodlarının “Masumiyet Karinesi” ve İşçinin “Lekelenmeme Hakkı”na Aykırılığına Yönelik Değerlendirme, İş ve Toplum, 2023, S.18, s.21-62
- ÜMÜT, Ahmet Faruk, İşten Çıkış Kodu ve Çıkış Kodunun Değiştirilmesi, Makale
“Hukuki konularda hak kaybına uğramamak için avukatınızdan destek almanızı tavsiye ederiz.”