Designed by Freepik
Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri, m.510: Aşağıdaki durumlarda mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:
-
- Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
- Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.
Mirasçılıktan Çıkarma: Mirasçılıktan çıkarma saklı paylı mirasçının, saklı payının bir kısmından veya tamamından mahrum bırakılması durumudur. Mirasçılık yaratmaz tersine mirasçılığı engeller. TMK’da saklı pay kurumunun düzenlenmesinin birincil nedeni, mirasbırakan ile mirasçı arasındaki sıkı ailevi bağların devam ettirilmeye çalışılmasıdır. Bu bağların zayıfladığı veya koptuğu noktada mirasçılıktan çıkarma müessesesi devreye girer. Ailevi bağların kopmasına sebebiyet veren mirasçının mirastan ve özellikle de saklı pay kurumundan yararlanmasını önleyerek, bir nevi aile bağlarını koparan mirasçının cezalandırılmasına olanak sağlamaktadır. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufu mirasbırakan tarafından sağlığında yapılmalıdır. Mirasçılıktan çıkarma sebepleri var olsa dahi mirasbırakan sağlığında çıkarma iradesini ortaya koymamışsa çıkarma yapılamaz.
Iskat edilen şahsın ıskatla mirasçılık sıfatı sona erer. Ancak, ıskat mahfuz hissenin tamamına ilişkin olabileceği gibi bir kısmına ilişkin de olabilir. Miras hakkından tamamen ıskat olunan kimse terekeden hisse talep edemeyeceği gibi tenkis davası dahi açamaz. Kısmi ıskat halinde ise, mirasçının mirasçılık sıfatı devam eder. (Y3HD)
Hukuki Niteliği: TMK m.510 vd. maddelerinde düzenlenen mirasçılıktan çıkarma müessesesi saklı pay kurumunun tamamlayıcısı niteliğindedir. Mirasçılıktan çıkarma bir yönüyle saklı payı bulunan mirasçıyı cezalandırma amacına hizmet ederken diğer yönüyle onu korumaya çalışmaktadır. Mirasçılıktan çıkarma yalnızca saklı paylı mirasçılar için mümkündür. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun kanunda yazılı sebeplerden birinin varlığı halinde yalnızca ölüme bağlı tasarruflardan biriyle yapılabileceği düzenlenmektedir. TMK’da çıkarma sebepleri sınırlı sayıda belirlenmiştir. Çıkarma tasarrufu ise ölüme bağlı tasarruflardan olan vasiyetname veya miras sözleşmesinden biriyle yapılması gerekmektedir.
Mirasçılıktan Çıkarılan Kimsenin Miras Payı: Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi tenkis davası da açamaz. Mirasbırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa mirasbırakanın yasal mirasçılarına kalır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir
Mirasçılıktan Çıkarmanın Maddi Koşulları: Mirastan çıkarılma, murisin tek taraflı ölüme bağlı bir tasarrufu ile gerçekleşir. TMK’ya göre mirasçılıktan çıkarma, cezai nedenlerle çıkarma ve mirasçının çocuklarını korumak amacıyla mirasçıyı mirasçılıktan çıkarma halleri olmak üzere iki türlüdür.
Cezai mirasçılıktan çıkarmanın maddi koşulları
- Mirasçılıktan çıkarılacak kişinin saklı pay sahibi mirasçılardan biri olmalıdır.
- Cezai mirasçılıktan çıkarmanın sebeplerinden birinin bulunması gerekir.
- Mirasbırakanın tasarrufu yaptığı sırada vasiyetname veyahut miras sözleşmesini yapmaya ehil olması gerekir.
- Mirasbırakan yaptığı ölüme bağlı tasarrufta, mirasçılıktan çıkarmak istediği kişinin kim olduğunu şüpheye yer bırakmayacak şekilde açıklanmış olması gerekir.
Davalıların; davacının, murisin eşinin cenaze töreninden sonra murisi birçok kişinin önünde sarsıp, hakaret ettiği gibi, murise karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmediği ve böylece mirastan ıskat sebebini ispat ettiği anlaşıldığından, davanın reddine karar verilmesi gerekir (Y3HD)
Koruyucu mirasçılıktan çıkarmanın maddi koşulları; TMK m.513 koruyucu mirasçılıktan çıkarmanın mirasçılıktan çıkarılacak kişinin aciz halinde bulunması nedeniyle yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle koruyucu mirasçılıktan çıkarma yapılabilmesi için çıkarılacak olan mirasçının borç ödemeden aciz halde bulunması gerekir. Koşulları ise;
- Koruyucu mirasçılıktan çıkarma nedeninin gerçekleşmiş olması,
- Mirasçılıktan çıkarılacak kişinin mirasbırakanın altsoyu olması,
- Mirasçılıktan çıkarılan kişinin doğmuş veya doğacak çocuklara sahip olması,
- Mirasçılıktan çıkarılacak altsoyun borç ödemeden acz belgesine sahip olması,
- Çıkarma tasarrufunun mirasçılıktan çıkarılan kişinin altsoyu lehine yapılmasıdır.
Mirasçılıktan Çıkarmanın Şekli Koşulları: Mirasçılıktan çıkarmanın şekli koşulları olarak iki koşulun yerine getirilmesi gerekir: Birincisi, mirasbırakan saklı paylı mirasçısının, mirasçılıktan çıkarma sebebini oluşturan davranışı nedeniyle onu mirasından çıkarmak istiyorsa bu iradesini ölüme bağlı bir tasarrufla ortaya koyması, diğeri ise mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun geçerliliği için mirasbırakanın yaptığı vasiyetname ya da miras sözleşmesinde çıkarma sebebini açıkça ortaya koymuş olması gerekir. Cezai çıkarmada olduğu gibi koruyucu mirasçılıktan çıkarmada da çıkarma nedeninin yapılan ölüme bağlı tasarruf ile açık olarak belirtilmesi gerekir. Koruyucu mirasçılıktan çıkarma, cezai mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan ayrı olarak tek bir nedene dayanarak yapılabilir. Mirasbırakan mirasçılıktan çıkaracağı mirasçısının borç ödemeden aciz halde bulunması nedeniyle onun altsoyunu koruma amacıyla mirasçılıktan çıkarma tasarrufunu gerçekleştirebilir.
Davacılar tarafından evlat edindikleri davalının kendileri ile ilgilenmediği ve evlatlık vazifelerini yerine getirmediği iddiası ile mirasçılıktan çıkarma davası açmış iseler de mirasçılıktan çıkarma yukarıda değinildiği gibi m. 510 hükmünde sayılan sebeplerden birine dayanılması ile birlikte şekil şartı olarak miras bırakan tarafından yapılan bir ölüme bağlı tasarrufu işlemi ile gerçekleşir. (Y7HD)
Mirasbırakanın yaptığı ölüme bağlı tasarrufta diğer mirasçılarından bahsederken bir mirasçısından hiç bahsetmemesi, mirasçılıktan çıkarma olarak yorumlanamaz. Mirasçılıktan çıkarma için mirasbırakanın bu arzusunu ölüme bağlı tasarrufta açıkça zikretmesi gerekir. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun geçerli olabilmesi için mirasçılıktan çıkarma sebebinin sadece soyut olarak belirtilmesi yeterli görülmeyerek çıkarma sebebinin somut olaylarla ilişkilendirilerek temellendirilmesi gerekir.
Mirasçılıktan Çıkarmanın İptali Davası: Çıkarma tasarrufunun geçersizliği için iptal davası açılabilir. İptal davası ölüme bağlı tasarrufların iptali için öngörülen genel iptal sebeplerinin bulunması veya mirasçılıktan çıkarma için m.512/III’de öngörülen özel sebep olan mirasbırakanın çıkarma sebebinde açık yanılgıya düşmesi durumunda açılabilir. Ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için aşağıdaki sebeplerle dava açılabilir:
- Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,
- Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,
- Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlaka aykırı ise,
- Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.
Dava Hakkı ve Taraflar: İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufunda çıkarma tasarrufunun iptal edilmesinde menfaati bulunan kişi çıkarılan saklı paylı mirasçıdır. Bu nedenle çıkarma tasarrufunun iptali davasının davacısı olan kişi de çıkarılan saklı paylı mirasçıdır. Davalı ise Yargıtay kararlarına göre davanın bütün mirasçılara karşı açılması gerektiği, aksi takdirde kararın kendisine karşı dava açılmayan mirasçıları bağlamayacağı belirtilmektedir.
Vasiyetnamenin iptali davalarında mahkemenin öncelikle yapması gereken; taraf teşkilini sağlamaktır. Vasiyetnamenin iptali davasında; vasiyetçinin tüm mirasçılarının davada hasım gösterilmesinde kanuni zorunluluk bulunduğundan; ölü N… D..’nun mirasçısı (A..D..) davaya dahil edilmelidir. (Y3HD)
Dava, ölüme bağlı tasarrufun tamamının veya bir kısmının iptaline ilişkin olabilir. İptal davası, ölüme bağlı tasarrufla kendilerine, eşlerine veya hısımlarına kazandırma yapılanların tasarrufun düzenlenmesine katılmalarının yol açtığı sakatlığa dayandığı takdirde tasarrufun tamamı değil, yalnız bu kazandırmalar iptal edilir.
İspat yükü: TMK m.512 hükmünce mirasçılıktan çıkarma, mirasbırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir. İptal davasında ispat külfeti davacı yana düşmektedir ve davacı iptal sebebinin var olduğunu ispatla mükelleftir. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufuna itiraz edilmesi durumunda ispat yükünün kimde olacağı ise m.512/II’e göre özel olarak düzenlenmiştir. Maddeye göre çıkarılan mirasçının çıkarma tasarrufuna itiraz etmesi durumunda çıkarma sebebinin varlığını ispat çıkarma tasarrufundan yararlanan mirasçılara ya da vasiyet alacaklılarına düşmektedir. Sebebin varlığı ispat edilememiş veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse tasarruf, mirasçının saklı payı dışında yerine getirilir; ancak, mirasbırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz olur.
Dava Açılma Süresi: İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer. Hükümsüzlük, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir. Kanunda öngörülen süreler hak düşürücüdür. Bu süreler içerisinde dava açılmazsa vasiyetname veya miras sözleşmesi geçerli hale gelir. Davacı tasarrufu mirasbırakanın ölümünden önce öğrense dahi tasarrufun iptalini istemek için mirasbırakanın ölümünü beklemek zorundadır.
Vasiyetçi, sakat irade beyanı ile yapıldığı ileri sürülen 30.01.2009 vasiyetnamesinden sonra, davacıya karşı açmış olduğu boşanma davasından feragat etmiş, davacı ile bir arada yaşamış olmasına karşın, ölüm tarihi olan 16.03.2011 tarihine kadar vasiyetnamesinden dönmemiştir. Bir yıllık hak düşürücü süre içinde vasiyetçi vasiyetnameden dönmemiş ise artık ölümünden sonra onun mirasçılarının da iptal davası açma hakkından söz edilemez. (Y3HD)
Görevli ve Yetkili Mahkeme: Mirastan çıkarma işleminin iptali davası, Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülür. Yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.
“Hukuki konularda hak kaybına uğramamak için avukatınızdan destek almanızı tavsiye ederiz.”
Kaynakça:
- 4721 Sayılı TMK
- 6100 Sayılı HMK
- Yargıtay Kararları
- SEROZAN, Rona / ENGİN Baki İlkay, Miras Hukuku, 2021, 7.Baskı
Bu makale, makalenin yazım tarihi itibarıyla yürürlükte olan mevzuat dikkate alınarak Av. Arb. Erol Aslan tarafından hazırlanmıştır. Her olaydaki maddi vakalar ve özellikleri ile bunların uygulama ve sonuçları farklı olacağından, bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlı olarak hazırlanmış olup, bir hukuki görüş veya öneri teşkil etmez ve bu şekilde yorumlanamaz.