Image by yanalya on Freepik
TMK, Mal Rejimi Sözleşmesi, m.203 Mal rejimi sözleşmesi, evlenmeden önce veya sonra yapılabilir. Taraflar, istedikleri mal rejimini ancak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilir, kaldırabilir veya değiştirebilirler.
Mal rejimi Sözleşmesi: Mal rejimi sözleşmesi yani halk arasındaki karşılığı ile “Evlilik sözleşmesi” TMK m.202 vd. düzenlenmiştir. Eşler, evlilik öncesinde evlilik sözleşmesi düzenleyebileceği gibi evlilik birliği içinde de bu sözleşmeyi yapabilirler. Kısaca, eşlerin evlenmeden önce ya da evlilikleri sırasında yaptıkları, evlilik, boşanma ve boşanma sonrası süreci düzenleyen hükümlerin yer aldığı bir sözleşme ve eşlere tanınmış yasal bir seçim hakkıdır. Dolayısıyla, eşler mal rejimi sözleşmesi ile yasal mal rejimi olan “Edinilmiş Mallara Katılım Rejimi”nden farklı bir mal rejimi belirleme imkanına sahiplerdir.
Mal Rejimi Sözleşmesinin Amacı: Günümüzde artan boşanma oranlarıyla birlikte karşılaşılan en önemli sorunlardan biri eşler arasındaki malların nasıl paylaştırılacağı sorunudur. Bu sözleşme, evlilik birliğinin sona erme olasılığına karşı teminat olarak imzalanan bir sözleşme olup çiftlerin sahip oldukları malların paylaşımını belirlemektir. Başka bir ifadeyle hangi eşe, hangi malların kalacağına ilişkin yazılı olarak düzenlenen bir sözleşmedir. Ortaya çıkan anlaşmazlıklarla birlikte eşler artık evlilik birliği içerisindeki malların nasıl paylaştırılacağını önceden kararlaştırmakta ve ortak kararlarını noter huzurunda yazılı bir sözleşmeye bağlamayı tercih etmektedir.
Mal Rejimi Sözleşmesinin şekli: Mal rejimi sözleşmesi, matbu hazır bir form değildir. Tarafların taleplerine ve şartlara göre değişen bir düzeni ve yapısı olabilir. Hatta istekler ve anlaşma konuları kişilere göre farklılık arz edebilir. Hukukumuzda, “sözleşme serbestisi” ilkesi geçerli olsa da TBK’da bu serbestiye “Sözleşmenin konusu kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olamaz ve sözleşmenin konusu imkânsız olamaz.” hükmü ile birtakım koşullar bağlanmıştır. Dolayısıyla, eşler aralarında ilgili hükümle çelişen “Evlilik birliği içerisinde çocuk sahibi olunmayacak”, “Evliliğimiz içinde miras yolu ile herhangi birimize kalacak mallar edinilmiş maldır ve bu şekilde tasfiyede dikkate alınacaktır.” şeklinde bir karar alsalar dahi bu karar geçersiz olacak ve hüküm ifade etmeyecektir.
Sözleşme şekli, eşlerin çıkarlarının korunması, mal rejimi konusundaki ihtilafların çözümü ve açıklığın sağlanması amacıyla yazılı şekle tabidir. Bu doğrultuda, mal rejimi sözleşmesinin “noter nezaretinde düzenleme veya onaylama” şeklinde yapılması gerekmektedir. TMK m.205’de belirtildiği üzere, evlenme anında eşler, hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak evlenme memuruna bildirebilirler. Bu durum, mal rejimi sözleşmesinin şekil şartını sağlamak adına önemlidir. Ancak, evlendirme memurunun evlilik sözleşmesi şartlarını onaylama veya düzenleme yetkisi bulunmamaktadır.
Mal Rejimi Sözleşmesinin Şartları: Sözleşmenin konusu, şekli, kimler tarafından imzalanacağı TMK’da detaylı olarak belirtilmiştir.
- Noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılmalıdır.
- Sözleşme içeriği, yasanın belirlediği şekilde olmalıdır. Kanunda ismi geçen mal rejimlerinden (mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı) hangisinin tercih edildiği sözleşmede açıkça belirtilmelidir.
- Evlenmeden önce veya evlilik sonrasında imzalanabilir. Sözleşmede süre şartı bulunmamaktadır.
- Eşler ya da evlenecek olan çiftler arasında imzalanabilir.
- Sözleşmeyi imzalayacak olan kişiler, ayırt etme gücüne sahip olmalıdır. Eğer 18 yaşından küçük veya kısıtlı ise yasal temsilcisinin onayı alınmalıdır.
Mal Rejimi Sözleşmesinin İçeriği: Mal rejimi sözleşmesi, sadece mal rejimine dair bir sözleşme olup örneğin nafakaya dair hükümleri içermez. Sözleşme yasalara uygun olmalı, eşlerin iradeleri fesada uğramamış olmalı ve her iki tarafın da rızasıyla yapılmalıdır. Mal rejimi sözleşmesinin içeriği, eşlerin ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda belirlenmeli ve sözleşme oluşturulmalıdır. Genel olarak bir mal rejimi sözleşme içeriği;
- Tarafların Kimlik Bilgileri: Sözleşmeyi imzalayan tarafların isimleri, soyadları, doğum tarihleri ve kimlik bilgileri gibi temel kişisel bilgileri içerir.
- Mal Rejimi Seçimi: Mal rejimi, evliliğin mülkiyet ve finansal düzenlemelerini belirler. Bu bölümde, tarafların hangi mal rejimini tercih ettikleri (Mal ayrılığı, Edinilmiş mallara katılma gibi) belirtilir.
- Maddi Destek ve Gelir Paylaşımı: Taraflar arasındaki ekonomik düzenlemeleri içerir. Bu, boşanma durumunda gelirlerin ve masrafların nasıl paylaşılacağı belirtilebilir.
- Evlilik İçi ve Sonrası Edinilen Malların Belirlenmesi: Hangi malların ortak olarak kabul edileceği ve hangi malların ayrı olduğu belirtilir.
- Evlilik Birliği İçin Ortak Hesaplar ve Yatırımlar: Ortak banka hesapları, yatırımlar ve finansal düzenlemelerle ilgili detaylar bu kısımda yer alabilir.
- Düzeltilmiş ve Ek Hükümler: Tarafların özel istekleri doğrultusunda ek düzenlemeler ve değişiklikler yer alabilir.
- Sözleşmenin Geçerliliği ve Onay: Tarafların imzalarıyla birlikte, sözleşmenin taraflarca ve özgür iradeleriyle kabul edildiğine dair detaylar eklenilir.
Mal Rejimi Sözleşmesinin Türleri: Evlilik sözleşmesi, kanunda eşlere tanınmış bir seçim hakkıdır. Bir zorunluluk olmamakla birlikte eşlere, evlilik sözleşmesi ile yasal mal rejimi türünden farklı bir mal rejimi belirleme imkanı tanınmıştır. Taraflar bu sözleşmeyi yapmadıkları takdirde TMK’nca belirlenen ve evlilik birliği sürecinde yasal mal rejimi türü olan “Edinilmiş mallara katılma rejimi” geçerli olacaktır. Bu sözleşmeler, tarafların mallar üzerindeki hak sahipliğine dair düzenlemeler içerir. Türk Hukukunda kabul edilen mal rejimi türleri;
- Yasal mal rejimi (Edinilmiş mallara katılma rejimi)
- Mal ayrılığı rejimi,
- Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi
- Mal ortaklığı rejimidir.
Yasal mal rejiminde eşlerin katılma alacakları hesaplanır, denkleştirme yapılır ve nihayetinde çıkan miktar yarı yarıya paylaştırılır. Mal rejimi sözleşmelerinde ise yukarıda sıralanan (2), (3) ve (4)’de belirtilen rejimlerden birinin seçilerek evlilik süresince edinilmiş mallar ve kişisel mallarda düzenleme yapabilme serbestisi yani malvarlıklarının değerlendirilmesinde eşlere bir serbesti tanınmıştır.
Evlilik Birliği Kurulduktan Sonra Sözleşme Yapabilir veya Değiştirebilir miyim? Sözleşme, evlilik birliğinin devamı sırasında da yapmak mümkündür. Sadece unutulmaması gereken konu; bu durumda, evlilik sözleşmesi yapıldıktan sonra ileriye dönük olarak edinilen malları kapsayacak, sözleşme yapılmadan önce edinilmiş olan mallar ise daha önce bir evlilik sözleşmesi yapılmamışsa yasal mal rejimi türü olan edinilmiş mallara katılma rejimine göre tasfiye edilir. Sözleşme yapıldıktan sonra eşlerin bu sözleşmeyi değiştirme, daha önce anlaşma sağladıkları mal rejimi yerine farklı bir mal rejiminde karar kılma hakları bulunmaktadır. Ancak, değişiklikten önce edinilmiş olan mallar, değişiklikten önce anlaşılan mal rejimine tabii olacaktır. Diğer ifadeyle, sözleşme ileriye etkili olacak, geçmişte edinilmiş malları kapsamayacaktır.
Mal Rejimi Sözleşmesini Sonlandırmak veya İptali Mümkün mü? Kural olarak mal rejimi sözleşmesi hükümleri evliliğin herhangi bir sebeple sona ermesine kadar devam eder. Bunun dışında mal rejimi; tarafların ortak iradesiyle başka bir mal rejimine geçilebilir veya haklı bir sebebin varlığı şartıyla eşlerden birinin talebi üzerine mevcut mal rejimi sonlandırılabilir. Ancak bu durumda sadece mal rejimi sona erer. Sona eren mal rejimi tasfiye edilene kadar sözleşme bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur. Mal rejimi sözleşmesinin iptali hususunda özel bir düzenleme öngörülmemiştir. Ancak aşırı yararlanma ve irade sakatlıkları gibi durumlar söz konusu olduğunda sözleşmenin iptali için dava açılabilir. Bu dava için görevli mahkeme “Aile Mahkemesi”dir.
Mal Rejimi Sözleşmesinin Geçerlilik Süresi: İleriye dönük olarak etki göstermektedir. Evlilik birliğinin kurulmasından önce yahut evlenme başvurusu sırasında yazılı bir bildirim yapılarak seçilen mal rejimi evlilik birliğinin başlangıcından itibaren etki gösterecektir. Kural olarak mal rejimi eşlerden birinin ölümü veya boşanma ile sona ermektedir. Bu yasal mal rejimi sözleşmesi için de geçerlidir. Bununla birlikte, eşler evlilik birliği içerisinde daha önce imzalamış oldukları evlilik sözleşmesinde değişiklik yapma imkanına sahiplerdir. Bu durumda eski evlilik sözleşmesi, yeni evlilik sözleşmesinin kurulmasıyla beraber sona erecektir. Böylesi bir durumda da yeni evlilik sözleşmesi, sözleşmenin kurulmasından sonra edinilmiş olan malları kapsayacak, daha önce edinilmiş mallar içinse önceki evlilik sözleşmesi koşulları geçerli olacaktır.
Mal Rejimi Sözleşmesi Yapmak Zorunlu mu? Düzenlemesi zorunlu olmamakla birlikte eşler arasında önceden yapılarak, imzalanmış olan evlilik sözleşmesi eşlere gelecekte ortaya çıkabilecek maddi problemlere ilişkin teminat sağlamakta ve imzalandığı tarihten itibaren geçerli olacak şekilde evlilikte düzenlenmiş mal rejimine yönelik sonuçlar doğurmaktadır. Bu noktada, duygusallık ile mantık arasında kararsızlık yaşansa veya yüksek bir özgüven olsa da mal rejimi veya halk arasındaki karşılığı ile evlilik sözleşmesinin imzalanması ve özellikle de haklarını bilmek günümüz şartlarında göz ardı edilmemesi gereken bir durumdur.
Kaynakça:
- 4721 Sayılı TMK
- AYDOS, Oğuz Sadık, Eşlerin Geçmişe Etkili Mal Rejimi Sözleşmesi Yapabilmesi, Makale, DergiPark, Cevdet Yavuz’a Armağan, s.383-393
- Yargıtay Kararları
“Hukuki konularda hak kaybına uğramamak için avukatınızdan destek almanızı tavsiye ederiz.”